Verwarmen daar "waar" en "wanneer" nodig

De afgelopen jaarovergang ging gepaard met een ouderwetse winter. Die hadden we al geen 10 jaar gehad. Dikke schoenen tegen de kou en de kachel op de werkkamer lekker hoog. Een mooie tijd om eens naar mijn verwarmingsysteem te kijken. Het grootste deel van je energierekening gaat op aan verwarmen en daarmee nummer 1 op de lijst om je energiebesparingbril op te focussen.

Thuiswerken vraagt om een behaaglijke werkkamer die net zo persoonlijk te stoken is als de leaseauto die je ervoor laat staan (dat is dus wat de trein mist: persoonlijke thermostaten). Kinderkamers, keuken, badkamer, voor- en achterkamer, allemaal een verschillende warmtevraag. Toch hebben we meestal één thermostaat en misschien thermostaatkranen op alle radiatoren.

Verwarmen centraal aansturen met één thermostaat in de woonkamer: dat voelt aan als een olietanker door het drukke kanaal tussen Engeland en Frankrijk sturen in plaats van een vorkheftruck door het magazijn van Albert Hein. Kortom in de meest simpele en energievretende manier meet de thermostaat de temperatuur in de woonkamer, zet de ketel aan als deze lager dan de gewenste waarde is. De radiatoren krijgen dan warmer water en laten de kamertemperatuur stijgen. Daarmee schiet dan de gewenste temperatuur flink voorbij, want het water blijft stijgen doordat het stoken doorgaat totdat de kamerthermostaat de gewenste temperatuur bereikt heeft. Waarna het water nog langere tijd heet blijft en dus de kamertemperatuur blijft stijgen. Andersom duur het weer lang voordat de ketel doorheeft dat de kamertemperatuur snel dalend is en onder de gewenste temperatuur komt voordat die weer vol gaat stoken.
Daar zijn een aantal verbeteringen op bedacht:

• Kamerthermostaat laten observeren hoelang het opwarmen van de kamer duurt en zo sneller stoppen en starten met stoken.
• Thermostaatkranen op de radiatoren plaatsen die maximale temperatuur bewaken in de kamer en daarmee veroorzaken dat de ketel minder stookt doordat er minder water door het systeem stroomt. Dit heet terecht het na regelen met behulp van thermostaatkranen.
• De zogenaamde buitentemperatuurregeling in combinatie met bovenstaande thermostaatkranen. Hierbij regelen de thermostaatkranen de gewenste temperatuur in de kamer en zorgt de ketelregeling dat er voldoende warm water in het CV systeem aanwezig is om aan de behoefte van de radiatoren te voldoen. De ketelregeling doet dit door de buitentemperatuur, de temperatuur van het retourwater in het CV systeem en het aantal liters per minuut van het retourwater te combineren. Lage buitentemperatuur en lage retourwater temperatuur en veel liters per minuut resulteert in hard stoken. Dit gecombineerd met een ketel die gedoseerd kan stoken levert een mooie en directere temperatuur regeling. Die bovendien in iedere kamer een individuele gewenste temperatuur mogelijk maakt. Het directere of sneller regelen komt doordat de ketel het behalen van de gewenste temperatuur sneller merkt, omdat de thermostaatkranen de toevoer van de betreffende radiator afknijpen.

Klokprogramma

Nu komt gebruiksgemak om de hoek kijken, want naast verwarmen-daar-waar-nodig is er ook nog zoiets als verwarmen-wanneer-nodig zonder dat je al je radiatoren ’s avonds handmatig hoeft terug te draaien en ’s ochtends weer omhoog. Een klok programma is dan wenselijk waarin je eenvoudig een weekprogramma kunt opnemen met de gewenste tijden van stoken. En inderdaad per kamer. Dit wordt al wat lastig, want bij menigeen ziet de week er niet zo regelmatig uit (onregelmatige thuiswerkers, kinderen aan het huiswerk, tweeverdieners, ploegendienst). De verwarmingsindustrie noemt dit een zogenaamde zoneregeling. Iedere ruimte ofwel zone kan één of meerdere radiatoren bevatten die te regelen zijn m.b.v. een klokprogramma. Ook komt voor dat met een bedieningspaneel levensstijlen te definiëren zijn. Simpel gezegd toestanden waarin het huis zich kan bevinden, b.v. “niemand is thuis (A)”, “iedereen slaapt (B)”, “avondje thuis voor de buis (C)” of “thuiswerken (D)”. Deze toestanden koppel je dan aan verwarmingsgedrag. Bij A kan de kachel op de spaarstand, tenzij je bijvoorbeeld op vakantie bent want dan kan de kachel beter uit. Ergo voor vakantie kun je beter een andere toestand definiëren b.v. “lang van huis”. Bij thuiswerken (B) wil je dan graag de temperatuur in de werkkamer behaaglijk en in de rest van het huis lager.

Toestanden voor apparatuur

Als je dan toch het concept toestand introduceert kun je die ook gebruiken voor andere toestandsafhankelijke regelingen, zoals de beveiliging van je huis of het aansturen van verlichting en andere elektrische apparaten. Denk aan toestand B (slapen) waarbij alle verlichting uit gaat behalve op de trap. Of bij toestand A het alarm activeren. En waarom zou je dit alleen in huis willen kunnen bedienen met één zo’n wandpaneeltje. Dat moet mobiel of vanaf het web toch ook kunnen? Even een SMS naar je huis dat je over een half thuis bent opdat het lekker warm is als je er bent.
Is zo’n levenstijl gebaseerde aansturing te koop? Jeen. Er zijn producten die in de buurt komen, maar de ultieme oplossing is er nog niet bij mijn weten, laat staan dat er al concurrerende producten zijn.

Een korte opsomming van mijn zoektocht:

• Beginnen bij de CV ketel leverancier: helaas mijn Nefit kent geen zoneregeling uitbreidingen. De Nefit informatielijn bellen leverde een geanimeerd gesprek op over de onzin van dit soort klantwensen en dat Nefit een te kleine leverancier is om hier in mee te gaan. Wel wisten ze mij er van te overtuigen dat de Nefit in de buitentemperatuurstand prima zo te gebruiken was als ik wilde. Consequentie hiervan was dat ik het bedieningspaneel moest houden, het klokprogramma niet meer moest gebruiken en ook niet meer op nachtstand zetten, want dat moest dan het te zoeken systeem regelen via de thermostaatkranen. Het enige dat een beetje in de buurt kwam was dat je je CV leiding naar je radiotoren in zones moest gaan indelen. En dan per zone een thermostaat.
• Daarna de traditionele thermostaat leveranciers bezocht: Danfoss, Siemens, Honeywell, Cenvax, … Wat te koop is zijn thermostaatkranen die een klokprogramma bevatten en je dus veel klokprogramma’s aan het onderhouden bent in je huis. Ook waren systemen te vinden waarbij de in de radiatorkraan een klein motortje aan te sturen was d.m.v. een stroomdraadje naar een regelsysteem. Dit levert allemaal extra bedrading op in huis waar ik niet naar uit keek en bovendien was de besturing dan ook niet eenvoudig en goedkoop.
• Allemaal erg beperkt, behalve bij Honeywell. Daar vond ik een radiografische bestuurbare thermostaatkraan: de HR80. Dit was een spoor dat misschien naar en regelkastje zou leiden waarmee ik zone zou kunnen aansturen en dan nog het liefst op basis van levensstijlen ofwel huistoestanden.
• Inderdaad Honeywell levert daarbij een setje genaamd CM57 of CM67 waarmee deze draadloze thermostaatkranen aan te sturen zijn. Jammer dat deze maar 2 (of 4) zones ondersteunen en ook niet werken met levensstijlen. Conrad levert ook zo’n systeem, maar die is zo extreem lelijk dat ik die sterk afraad ongeacht je smaak.
• Wil je meerdere zones dan levert Honeywell een complete oplossing genaamd Hometronic waarmee ook beveiliging en aansturing van verlichten en zonneschermen en dergelijke is te automatiseren op basis van levensstijlen. Dit is echter wel een erg complexe en dure oplossing die alleen door installateurs geleverd en geïnstalleerd mogen worden.
• Bellen met Honeywell levert het volgende beeld op: consumenten geen doelgroep zijn van het bedrijf, het systeem alleen met HR50 radiografische thermostaatkranen overweg kan en niet duidelijk is of de systeemmodule voor verwarming ook nodig is om slechts zoneregeling voor elkaar te krijgen.
• Verbaasd dat men niets iets heeft op wat minder uitgebreid / complex is en toch met meer dan 8 zones overweg kan. Dan alle fora maar af om te achterhalen of er zoiets te vinden is. Er zijn nogal wat forums over dit onderwerp:
  o Domotica forum europa: http://www.domoticaforum.eu/
  o Do-IT-Yourself (DIY):
  o Automated home: http://www.automatedhome.co.uk/vbulletin/index.php
  o Een extreme site over huisautomatisering inclusief verwarming is: http://www.bwired.nl/Gas.asp voor een beeld van het gasverbruik in het huishouden. Hier zijn ook extreem veel externe links te vinden.

Resultaat van de zoektocht was de Honeywell HCM200D, een bedieningspaneel voor draadloze aansturing van thermostaatkranen in zones (max 16) o.b.v. levenstijlen en klokprogramma’s. Wel moet geconstateerd worden dat Honeywell een levensgroot probleem heeft met het web. Zoveel onsamenhangende websites van 1 producent heb ik nog nooit gezien. Het zou me niet verbazen als de interne organisatiestructuur er helaas sterk in doorschijnt.

Wat gaat dit opleveren? Is daar aan te rekenen? Zo op het oog niet meer energiebesparing dan mijn huidige gedrag om de thermostaatkranen open en dicht te draaien echter wel een hele hoop gemak. Toch ligt de potentie in het beter minder stoken door ruimtes niet te stoken die je nu wel te vaak mee stookt. Kortom binnenkort de eerste metingen. Eerst maar eens de boel aanschaffen. Lang genoeg theoretisch bezig geweest. Tijd voor de praktijk.